28
Van robins tot très grands nobles De sociale klim van het geslacht de Richardot in de Zuidelijke Nederlanden (1540-1701)

Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Van robins tot très grands nobles

De sociale klim van het

geslacht de Richardot

in de Zuidelijke Nederlanden

(1540-1701)

Page 2: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Installatie in de Zuidelijke Nederlanden (1540-1701)

• Professioneel: van “noblesse de robe” tot “noblesse d’épée” (Opleiding en carrière)

• Familiaal: van Schetz tot de Bournonville (Huwelijksstrategieën en alliantievorming)

• Territoriaal: van heren van Barly tot prinsen van Steenhuize (Uitbouw en instandhouding van het familiaal vermogen)

Page 3: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Bronnen

• Professioneel: biografieën / legerpatenten / al of niet uitgegeven briefwisseling (Granvelle, Lipsius, Rubens …)

• Familiaal: theoretische literatuur m.b.t. huwelijksstrategieën / huwelijkscontracten / adelsverheffingen / genealogïeën van aangetrouwde geslachten

• Territoriaal: theoretische literatuur m.b.t. vermogens-doorstroming / koopcontracten / testamenten + codicils / plaatselijke geschiedenissen

Page 4: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Bourgondische wortels

Franche - Comté

Besançon

ArtesiëArras

BrusselMechelen

CambraiEchternach

Antwerpen

François Richardot

Jean Grusset dict Richardot

Champlitte

• Afkomstig uit Champagne• Gevestigd te Morey

(1440): kasteelheer-kapitein + schatbewaarder en ontvanger

• Berthold Richardot x Marguerite Lullier (1502): 8 kinderen

Page 5: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

François Richardot (1507-1574)

• ° Morey (1507): Berthold Richardot x Marguerite Lullier

• Augustijn maar na studies theologie aan de Sorbonne geseculariseerd (1529)

• Aalmoezenier van de hertogen van Este te Ferrara (1537)

• Kanunnik en provoost van het kapittel te Champlitte (1545)

Page 6: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

François Richardot (1507-1574)

• ° Morey (1507): Berthold Richardot x Marguerite Lullier

• Augustijn maar na studies theologie aan de Sorbonne geseculariseerd (1529)

• Aalmoezenier van de hertogen van Este te Ferrara (1537)

• Kanunnik en provoost van het kapittel te Champlitte (1545)

• Door Antoine Perrenot de Granvelle ontboden in Besançon (1546)– Predikte tegen Reformatie– Kanunnik van het kapittel– Leerstoel theologie aan

Collège Granvelle (1548)

• Suffragaanbisschop te Arras onder Granvelle (1556)

• Bisschop van Arras (1561)• Stichter van universiteit

van Douai (1562)• Nam deel aan Concilie

van Trente (1563)

Page 7: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

• ° Champlitte (1540): Marguerite Richardot x Guillaume Grusset

• Collège Granvelle te Besançon (1552)

• Studeerde rechten te Leuven en Italië (1560)

• Advocaat te Arras (1566)• Politieke carrière onder

auspiciën van achtereenvolgens Granvelle, Alexander Farnese en de aartshertogen (1568-1609)

Jean Grusset dict Richardot(1540-1609)

Page 8: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

• ° Champlitte (1540): Marguerite Richardot x Guillaume Grusset

• Collège Granvelle te Besançon (1552)

• Studeerde rechten te Leuven en Italië (1560)

• Advocaat te Arras (1566)• Politieke carrière onder

auspiciën van achtereenvolgens Granvelle, Alexander Farnese en de aartshertogen (1568-1609)

Jean Grusset dict Richardot(1540-1609)

• Raadsheer in Grote Raad van Mechelen (1568)

• Rekestmeester in de Geheime Raad onder Requesens (1575)

• Raadsheer in de Geheime Raad naast aartshertog Matthias (1577)

• Voorzitter van de Raad van Artesië (1581)

• Raadsheer in de Raad van State (1583) onder Farnese

• Chef-president van de Geheime Raad onder de aartshertogen (1597-1609)

Page 9: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Stamboom Richardot-Grusset

1660-1701Claude IIX 1694Marie-Françoisede Bournonville=

1661Jeanne-Albertine=

1663-1691 (?)François-Alexandre=

1663Naamloos=

1664 - ?Eugène-Albert-Joseph=

1667 - ?Jeanne-Anne=

1613-1641Albert=

1615-1634Ambroise=

1617-1670Claude IX 1651Thérèse de Merode(1631-1668)=

1619-1680AlexandreX 1659Claire-Eugénied’Ursel(1633-1701)

1621- 1697 (?)Jeanne-FrançoiseX (voor 1639)François-Gabrielde Rodoan=

1569-1620FrançoiseX 1587Conrard Schetz1553 – 1632

1570-1614Jean+

1571Marie=

1572 - ?MargueriteX 1589Etienne Fauche de Dompré

1574-1600François=

1575-1628Pierre+

1577 - ?Marie+

15 78Arnould=

1579-1640GuillaumeX 1610Anne de Rye1595 - 1637

1580-1606Antoine=

1582-1657JeanneX 1602Antoine Poupetde la Baulme(+ 1605)

1585-1600Charles=

Jean Richardot(1540-1609)

Anne Courcol de Baillencourt(1546-1595)X 1568

X: gehuwd met :nakomelingen gekend= sterft als kind of kinderloos+ religieus

Page 10: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Opleiding en netwerkvorming

Justus Lipsius

Pieter-Paul RubensPhilips Rubens

Jean Richardot jr.

Guillaume Richardot

Antoine Richardot

Page 11: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Opleiding en netwerkvorming

Page 12: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Carrière: “noblesse de robe”

• Prior van Morteau (1586)• Rekestmeester in de Geheime

Raad (1595)• Eerste gezant van de

aartshertogen bij de paus te Rome (1600)

• Bisschop van Arras (1603)• Aartsbisschop van Cambrai

(1609)

• Buitengewoon (later gewoon) kommies in de raad van Financiën (1580)

• Superintendant van Vlaanderen (1591)

• Ambassadeur van de aartshertogen aan het Britse hof (1605)

• Amman van de stad Antwerpen (1609)

Jean Richardot jr.(1570 – 1614)

Conrard Schetz (d’Ursel) (1553 –1632)

• Subprior van Saint-Vaast te Arras (1606)

• Abt van Sankt-Willebrord te Echternach (1607)

Pierre Richardot (1575 –1628)

Page 13: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

• Kapitein bij de lichte cavalerie

• + Keulen (1606)

• Kapitein bij de cavalerie

• + duel (1641)

Carrière: “noblesse d’épée” (1)

• Proost van Saint-Amé en kanselier van de universteit te Douai (1609)

• Aanwezig op beleg van Wezel en Breda (1625)• Commissaris van de Wets-vernieuwing in

Vlaanderen (1638)

• Luitenant bij de zware cavalerie

• + Nieuwpoort (1600)

François Richardot (1574 –1600)

Antoine Richardot(1580 – 1606)

Guillaume Richardot(1579 – 1640)

Albert Richardot(1613 – 1641)

• Kapitein van een compagnie Waalse infanteristen

• + duel (1634)

Ambroise Richardot( 1615 – 1634)

Page 14: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

• Sergeant-generaal en kampmeester bij de Waalse infanterie

• Sergeant-majoor en ritmeester bij de cavalerie

Carrière: “noblesse d’épée” (2)

• Sergeant-generaal en ritmeester van een tercio dragonders of kolveniers te paard

• Inspecteur-generaal bij de Spaanse cavalerie

• Kamerling van landvoogd Maximiliaan-Emmanuel van Beieren

Claude I Richardot(1617 – 1670)

Alexandre Richardot(1619 – 1680)

Claude II Richardot(1660 – 1701)

Page 15: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Huwelijksstrategie (1) : strategisch eisenpakket

• Gelijkheidsstrategie– ‘Soort zoekt soort’: partner van hetzelfde niveau

– Kloof ts. (oer)adel en geadelden nooit overbrugd

– Selectie a.h.v. titel: baron-barones, graaf-gravin, enz.

– Doel: stabilisatie van macht (sociaal immobilisme)• Dynamische strategie

– Extreem: kloof ts. (oer)adel en geadelden overbrugd– Minder drastisch: twee hiërarchisch verschillend geplaatste

partners binnen (oer)adel, bv. barones-hertog, prins-gravinDoel: aansluiting tot hogere adellijke kring (opwaartse mobiliteit)

– Huwelijk met ‘erfdochters’ = financieel zeer aantrekkelijk (vermogensvergroting)

• Strategie adel-burgerij– Enige strategie waarbij men zich buiten eigen stand begaf

– kapitaalkrachtige burgerij + verarmde adel (geld + macht) = complementair

Page 16: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Huwelijksstrategie (2): grafiek I

*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog

*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog

012

3456

78

1568

1582

1587

1589

1590

1601

1602

1610

1623

1639

1651

1657

1659

1672

1694

Ade

llij

ke t

itul

atuu

r *

Richardot 1 Richardot 2

ridder1

(baron)

graaf

(prins) prins

ridder2

Page 17: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Huwelijksstrategie (2): grafiek II

*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog

*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog

0123456789

1568

1582

1587

1589

1590

1601

1602

1610

1623

1639

1651

1657

1659

1672

1694

Ade

llij

ke t

itul

atuu

r *

Richardot 1 Huwelijksstrategie 1Richardot 2 Huwelijksstrategie 2

Schetz (d’Ursel)

de Baillencourt Fauche de Dompré

de la Baulmede Rye de Merode

d’Ursel

de Bournonville

de Rodoan

Page 18: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Titulatuur Richardot vs. d’Ursel

*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog

*: 1 = (ge)adel(d) zonder titel; 2 = ridder; 3 = baron; 4 = burggraaf; 5 = graaf; 6 = markies; 7 = prins; 8 = hertog

Page 19: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Huwelijk Richardot – de Rye

• Brengt al zijn vaderlijke bezittingen in

• Weduwgift: 3.000 fl./jaar + vruchtgebruik van 1 van de huizen

• “joyaulx nuptiaulx”

• Bruidsschat: 20.000 fl.

• Ziet af van aanspraken op nalatenschap de Rye

Jean Richardot jr

Jeanne Richardot

Etienne Fauche de Dompré

Ferdinand de Rye

Christophe de Rye

Leonor Chabot

François de Rye

Claude de Rye

Jeanne de Rye

Louise de Rye

Jeanne de Bouvans

12 september 1610Bernard de Montgaillard

Villersexel

AanbevelingenAartshertog Albrecht

Huwelijkscontract (Villersexel, 26 september 1610)

Page 20: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Bezitsnetwerk: kaart 1

Barly Boiry Ste Rectrude

Lewarde

Lembeek

Petegem

Dottenijs-Lassus

Asper-ZingemLaken

SainsEnim

GalmaardenAubers

Langemark

Lendelede

AlveringemSteenkerke

SteenhuizeAvelgem

Tielt-ten-hove

1609

baronnie

Jeanne Richardot

Françoise Richardot

*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie

*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie

Page 21: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Bezitsnetwerk: kaart 2

Barly Boiry Ste Rectrude

Lewarde

Steenhuize LembeekDottenijs-LassusAvelgem

Galmaarden

Laken

SainsEnim

Aubers

Langemark

Lendelede

Tielt-ten-hove

1609 - 1701

Aarsele

HerzeleBouchem

Beaulieu

graafschap

prinsdom

*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie

*: = bezittingen; = bezittingen met significante bebouwing; = bezittingen met significante bebouwing (reeds tijdens leven verkocht); = bezittingen naar vrouwelijke linie

Page 22: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Stadswoningen

(1587-1604)

(1604-1687)

Woning te Arras (rue de St. Jean)

2 woningen te Mechelen (achter Hanswijkkerk)

(1568/1586)

(1569/1573-ca. 1580)

Hôtel de la Faille (Gasthuysstrate/Markiesstraat)

Hôtel de Champagney (Twaalf-Apostelenstraat)

Jean Grusset dict Richardot

Page 23: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Maisons de plaisance (1)

Hof van plaisantie te Lembeek Jean Grusset dict Richardot

Guillaume Richardot

(1591-ca. 1625)

(1618-1701)

Baljuwshuis te Galmaarden

(ca. 1632-1701)

Hof te Droetbeke (Laken)

Page 24: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Maisons de plaisance (2)

Scheldeburcht te Avelgem

Jeanne Richardot

(1605-1701)

Hof van plaisantie te Steenhuize

(1628-1701)

Page 25: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

• Richting van de vermogensdoorstroming

• Hoeveelheid van de vermogensdoorstroming

– Lineair doorstroming (zonen en dochters)

– Lateraal (broers, zussen, neven en nichten)

– Unigenituur

– Gelijke verdeling

• Primogenituur (extreem: oudste zoon volledige erfenis)

• Compromis (immobiliën/roerend goed, 2/3-1/3)

• Voordeel: bijeenhouden familiaal patrimonium

• Nadeel: slechts 1 familitak overleven (afgunst/jaloezie)

• Variaties: dochters bij vererving uitgesloten

• Voordeel: meerdere familietakken overleven (solidariteit)

• Nadeel: verbrokkeling familiaal patrimonium

Vermogensdoorstroming (1)

Page 26: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Barly, Boiry

AubersSteenhuize, Avelgem, Galmaarden-Dottenijs, Lembeek, Tielt-ten-hove, Berchem, Beaulieu, …

1660-1701Claude IIX 1694Marie-Françoisede Bournonville=

1661Jeanne-Albertine=

1663-1691 (?)François-Alexandre=

1663Naamloos=

1664 - ?Eugène-Albert-Joseph=

1667 - ?Jeanne-Anne=

heervan

Dottignies

baronvan

Lembeek

(+ 800.000 fl)Jean Richardot

(1540-1609)Anne Courcol de Baillencourt

(1546-1595)X 1568

Vermogensdoorstroming (2)

Tielt-ten-hove, Aubers,Lendelede, Langemarkgrote huis te Brussel Barly, Boiry,

Lewarde, Sains, Enim

Galmaarden-Dottenijs,Lassus, Lembeek, Laken, kleinere huizen te Brussel

80.000 flgronden te Laken

1585-1600Charles=

1570-1614Jean+

1574-1600François=

1579-1640GuillaumeX 1610Anne de Rye1595 - 1637

1580-1606Antoine=

1575-1628Pierre+

1569-1620FrançoiseX 1587Conrard Schetz1553 – 1632

1571Marie=

1572 - ?MargueriteX 1589Etienne Fauche de Dompré

1577 - ?Marie+

1578Arnould=

1582-1657JeanneX 1602Antoine Poupetde la Baulme(+ 1605)

1613-1641Albert=

1615-1634Ambroise=

1617-1670Claude IX 1651Thérèse de Merode(1631-1668)=

1619-1680AlexandreX 1659Claire-Eugénied’Ursel(1633-1701)

1621- 1697 (?)Jeanne-FrançoiseX (voor 1639)François-Gabrielde Rodoan=

Page 27: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

1617-1670Claude IX 1651Thérèse de Merode(1631-1668)=

heervan

Dottignies

baronvan

Lembeek

(+ 800.000 fl)Jean Richardot

(1540-1609)Anne Courcol de Baillencourt

(1546-1595)X 1568

Vermogensdoorstroming (3)

Tielt-ten-hove, Aubers,Lendelede, Langemarkgrote huis te Brussel Barly, Boiry,

Lewarde, Sains, Enim

Galmaarden-Dottenijs,Lassus, Lembeek, Laken, kleinere huizen te Brussel

80.000 flgronden te Laken

Barly, BoiryAubersSteenhuize, Avelgem, Galmaarden-Dottenijs,

Lembeek, Tielt-ten-hove, Berchem, Beaulieu, …

1660-1701Claude IIX 1694Marie-Françoisede Bournonville=

1661Jeanne-Albertine=

1663-1691 (?)François-Alexandre=

1663Naamloos=

1664 - ?Eugène-Albert-Joseph=

1667 - ?Jeanne-Anne=+ Gronden te

Laken, Kerkhove, Rekkem

(- 344.000 fl)

Galmaarden-DottenijsLassus, Lembeek,Lendelede, Langemark,Tielt-ten-hovehuizen te Brussel

Aubers, Barly, Boiry, Lewarde, Sains, Enim

+ 36.000 fl + 36.000 flSteenkerke,Alveringem

+ Steenhuize, Avelgem, Ter Muncken(Waarmaarde, Otegem, Bossuit, Outrijve, Heestert, St-Denijs)

Barly, Boiry, Lewarde,Sains, Enim, Aubers,Laken, huis te Brussel

1613-1641Albert=

1615-1634Ambroise=

1619-1680AlexandreX 1659Claire-Eugénied’Ursel(1633-1701)

1621- 1697 (?)Jeanne-FrançoiseX (voor 1639)François-Gabrielde Rodoan=

+ Steenhuize, Heestert, Berchem

+ Avelgem, Ter Muncken (Waarmaarde, Otegem, Bossuit, …), Beaulieu

1585-1600Charles=

1570-1614Jean+

1574-1600François=

1579-1640GuillaumeX 1610Anne de Rye1595 - 1637

1580-1606Antoine=

1575-1628Pierre+

1569-1620FrançoiseX 1587Conrard Schetz1553 – 1632

1571Marie=

1572 - ?MargueriteX 1589Etienne Fauche de Dompré

1577 - ?Marie+

15 78Arnould=

1582-1657JeanneX 1602Antoine Poupetde la Baulme(+ 1605)

Lembeek, Dottenijs, LassusAsper, Zingem, Petegem,Tielt-ten-hove, Galmaarden,Lendelede, Langemark + 40.000 fl

Page 28: Van Robins Tot TrèS Grands Nobles2

Van robins tot très grands nobles

De sociale klim van het

geslacht de Richardot

in de Zuidelijke Nederlanden

(1540-1701)

EINDE